FRJÁLSAR HENDUR (2000) Ísland - Islanda - Iceland Á frummáli: Carta bianca Carlo Lucarelli Þýðing: Kolbrún Sveinsdóttir BLAÐSÍÐUR107 bls. ÚTGEFANDI: Mál og menning ISBN NÚMER 9979-3-1993-3 LEIÐBEINANDI VERÐ 1.390 kr. kr. https://hbs.is/SkodaBok/6802 Apríl 1945. Háttsettur embættismaður í hinu fasíska Saló-lýðveldi á Norður-Ítalíu finnst myrtur á heimili sínu. De Luca lögregluforingja er falin rannsókn málsins en hún fer fram í skugga yfirvofandi ósigurs Öxulveldanna svo að rannsókn glæps og leit að hinum seka virðist harla fánýt þar sem hryðjuverk, aftökur og morð eru daglegt brauð. Carlo Lucarelli er einn fremsti sakamálahöfundur Ítala og þetta er fyrsta bókin í flokki hinna geysivinsælu sagna um De Luca lögregluforingja. Þessi saga gerist á Ítalíu við lok síðari heimsstyrjaldarinnar. Háttsettur embættismaður fasista finnst myrtur á heimili sínu og De Luca lögregluforingja er falin rannsókn málsins. Hún reynist ekki einföld mitt í eldlínu stríðsins. 4. október 2000 | Bókmenntir | 635 orð BÆKUR - Þýdd skáldsaga Morðrannsókn á myrkum tímum FRJÁLSAR HENDUR Höfundur Carlo Lucarelli. Kolbrún Sveinsdóttir íslenskaði. Mál og menning, Reykjavík 2000. 107 bls. SNEMMA í sakamálasögunni Frjálsar hendur eftir Carlo Lucarelli lætur aðalpersóna bókarinnar, De Luca lögregluforingi eftirfarandi orð falla við aðstoðarmann sinn: "Heldurðu að hægt sé að rannsaka þennan glæp? Hver heldurðu að hafi áhuga á því nú þegar Bandaríkjamenn nálgast Bologna? Ég sker mig á háls ef þeir leyfa okkur að halda áfram rannsókn." De Luca er þá nýbúinn að útskýra fyrir honum pólítíska valdastöðu embættismannsins sem fannst myrtur og telur líklegt að rannsóknin verði ekki langlíf. En róðurinn þyngist eftir því sem sögunni vindur fram og nokkru síðar segir De Luca, enn myrkari í máli, "Ef ég rannsaka málið er ég dauður, rannsaki ég það ekki er ég samt dauður, er hægt að vinna svona?" Hann varpar þessari spurningu fram í örvæntingu en ljóst er að titill bókarinnar, Frjálsar hendur, er einkar kaldhæðnislegur því það er einmitt það sem De Luca skortir; frjálsar hendur við rannsókn sína. Morðrannsóknin á sér stað í hinu fasíska Saló-lýðveldi á Norður-Ítalíu við stríðslok í aprílmánuði 1945 og loftið er lævi blandið. Hér liggur einmitt helsti styrkur bókarinnar, sögusviðið er áhugavert og höfundur leggur allnokkra áherslu á að draga upp sannfærandi mynd af lögreglurannsókn í skugga ósigurs Öxulveldanna. De Luca og menn hans stíga inn í hringiðu átaka ólíkra fylkinga á borð við fasista, Þjóðverja, andspyrnuhreyfinguna og Bandamenn og þurfa því að gæta sín við hvert fótspor. Rannsóknin flækist, umturnast og verður að mesta hildarleik sökum martraðarkennds og fallvalts ástands Ítalíu við lok seinni heimsstyrjaldarinnar. Þjóðin er í sárum og valdamenn fasistaflokksins bíða færis á að flýja, sumir eftir að hafa reynt að koma sér í mjúkinn hjá Bandamönnum með því að svíkja samferðarmenn sína. Borgarar hverfa í hendur pólitískrar sérdeildar lögreglunnar en henni hafði De Luca einmitt tilheyrt. Þegar hann snýr aftur í gömlu höfuðstöðvarnar má heyra óp fanganna sem verið er að pynta. Andspyrnuhreyfingin gerir árásir úr leyni og Svartstakkadeildir hersins skjóta úr vopnum sínum út í bláinn, eða að tóminu, dálítið eins og sjóliðarnir á ánni í Innstu myrkrum Conrads. Ótti og tortryggni eru þannig rík einkenni söguheimsins. Frjálsar hendur er fyrsta bókin í sagnaflokki um De Luca lögregluforingja og svipar hvað pólitískt umhverfi varðar nokkuð til ritraðarinnar um Porfiry Rostnikov eftir Stuart Kaminsky, en söguhetja hennar þarf sömuleiðis að etja kappi við lausn sakamála undir oki flokksins og leyniþjónustunnar. Það sem má hins vegar helst finna að skáldsögunni sem hér er til umfjöllunar er fléttan og persónusköpunin. Utan við De Luca lögregluforingja gerir höfundur ekki minnstu tilraun til að blása lífi í persónur verksins. Þær eru ýmist eins og kettir í myrkri, læðast um í bakgrunninum svo að lesandi verður þeirra ekki var nema hann hvessi augun, ellegar þær eru gæddar yfirborðskenndum einkennum eða lýst á staðlaðan hátt (greifinn er hrokafullur, löggan er með ferkantað lögguandlit, gestapóforinginn er með heiðblá augu o.s.frv.). Sjálfur er De Luca ekki ýkja frumleg sköpun enda þótt hann sé burðarstólpi frásagnarinnar; órakaður, síþreyttur, illa til fara, einsamall, með magasár en innst inni, eins og flestar löggur harðsoðnu hefðarinnar, er hann fánaberi réttlætis sem sættir sig ekki við neitt hálfkák í rannsókn sinni, jafnvel þótt hann standi andspænis yfirþyrmandi ofurefli. Þá er fléttan spunnin á heldur einfeldningslegan hátt; þeir sem grunaðir eru um glæpinn eru látnir marséra fram hjá lesandanum í fyrstu köflunum, líkt og um morguntalningu í stríðsfangabúðum sé að ræða. Síðan eru þeir afgreiddir einn af öðrum þar til sá hinn seki stendur eftir berstrípaður fyrir augum lesenda í lokin. Vandamálið er ekki bara að lausnin sé fyrirsjáanleg heldur er hún í öllum grundvallaratriðum óáhugaverð, í staðinn fyrir að leysa flækjurnar eru þær bara lagðar til hliðar eins og þær skipti ekki lengur neinu máli. Þessir þættir verða sögunni að falli og það verður að segjast að í samanburði við margar prýðilegar sakamálasögur sem komið hafa út á íslensku á síðustu misserum ristir Frjálsar hendur ekki djúpt. Björn Þór Vilhjálmsson https://www.mbl.is/greinasafn/grein/562804/ --------------- http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2999710